Eurovision/ Nëse Ukraina triumfon, nuk do ndodhë vetëm për shkak të luftë! Çfarë tregon historia dhe si ka ndryshuar votimi

Votimi në “Eurovision Song Contest” të këtij viti më 14 maj në Torino mund të duket ndryshe për një arsye specifike – as Rusia dhe as Bjellorusia nuk do të marrin pjesë.

Grupi folk-rap i Ukrainës Kalush Orchestra është kualifikuar në finale. Por Unioni Evropian i Transmetuesve (EBU), i cili organizon Eurovizionin, vendosi që asnjë media ruse nuk do të mund të merrte pjesë këtë vit, pasi Rusia nisi pushtimin ndaj Ukrainës. Në vitin 2021, EBU refuzoi hyrjen e Bjellorusisë, e cila tallte protestuesit kundër regjimit të Lukashenkos dhe që atëherë ka pezulluar transmetuesin BTRC të Bjellorusisë nga EBU.

Nën Putinin, transmetimi shtetëror rus ka investuar shumë në hyrjet e tij në Eurovizion me synimin për të fituar dhe organizuar festivalin, atë që mund të quhet “mjeshtëri skenike në shërbim të artizanatit”. Ndërsa dinamika e votimit do të ndryshohet nga mungesa e Rusisë dhe Bjellorusisë, modelet e votimit në Eurovizion kanë ndryshuar që nga aneksimi i Krimesë nga Putin në 2014 dhe kanë qenë gjithmonë subjekt i ndryshimeve. Sistemi i famshëm i votimi me 1 deri në 12 pikë nga secili vend daton në vitin 1975 dhe ndryshimi më i rëndësishëm i tij, futja e votimit me SMS u hap në faza midis 1997 dhe 2003. Nga viti 2003, pothuajse çdo vend zëvendësoi juritë e saj me televotimin.

Kjo lëvizje drejt votimit publik me telefon përkoi me një ndryshim të madh. Asnjë nga vendet fituese nga viti 2003 deri në 2008 nuk e kishte fituar Eurovizionin më parë dhe shumë nga artistët me pikët më të larta të epokës televizive erdhën nga vende që dikur kishin qenë pjesë e Jugosllavisë ose Bashkimit Sovjetik. Ukraina fitoi për herë të parë në 2004 me  pjesëmarrjen e saj të dytë. Rusia fitoi për herë të parë dhe të vetme në 2008.

Çdo vend i Evropës Qendrore dhe Lindore në Eurovizion ka luftuar kundër paragjykimeve të përhapura se rajoni i tyre nuk ishte plotësisht evropian ose ishte i prapambetur. Turqia, Greqia dhe Finlanda, të cilat gjithashtu u bënë fituese debutuese në këtë periudhë, kishin qenë në Eurovizion për më shumë vite, por nuk kishin triumfuar. Dominimi i këtyre fituesve jotradicionalë arriti kulmin në Eurovision 2008, ku asnjë vend i Evropës Perëndimore nuk u rendit në dhjetëshen e parë.

Kishte pakënaqësi në rritje në mediat evropiane perëndimore për “votimin politik”. Si përgjigje, votini në Eurovizion që nga viti 2009 është ndarë 50% nga vota e publikut dhe 50% nga juri të vogla profesionistësh të muzikës nga secili vend.

Shumë shikues komentojnë aleancat midis vendeve dhe akademikët kanë qenë gjithashtu kureshtarë nëse aleancat e votimit mund të ndikojnë te rezultati përfundimtar. Një studim argumentoi në 1995 se votat e jurisë në 1975-1992 mund të ndaheshin në blloqet perëndimore, veriore dhe mesdhetare. Në vitin 2006, ndërsa Eurovizioni u zgjerua në lindje, një studim tjetër përdori simulime statistikore për të argumentuar se kishte koalicione brenda rajoneve si vendet nordike dhe baltike, vendet e Ballkanit dhe zonën e Rusisë, Polonisë dhe Ukrainës. Gjeografët Adrian Kavanagh dhe Caoilfhionn D’Arcy theksuan në 2021: “Ndonëse është e drejtë të theksohet se disa vende ende priren të japin një numër të lartë pikësh për të njëjtat vende çdo vit, këto tendenca ndoshta reflektojnë faktorë të tillë si tregjet e përbashkëta muzikore dhe të përbashkëtat kulturore, dhe jo politikën.

Qiproja dhe Greqia shkëmbejnë 12 pikë sa herë që munden, por kjo lidhet me gjuhën e përbashkët dhe industrinë e njohur muzikore. Në shtetet që më parë ishin pjesë e Jugosllavisë, tingujt dhe shpesh, këngëtarët tashmë kanë tërheqje ndërkufitare. Për shembull, juria kroate çuditërisht i dha Serbisë 12 pikë në 2004, pavarësisht luftës së viteve 1990.

Fundi i Bashkimit Sovjetik në vitin 1991 krijoi një hapësirë ​​të ngjashme kulturore të përbashkët midis vendeve ish-anëtare. Kur Verka Serduchka përfaqësoi Ukrainën në Eurovision 2007, për shembull, ajo ishte një emër i njohur edhe në Rusi. Përpara vitit 2014, Rusia dhe Ukraina shkëmbyen pothuajse gjithmonë të paktën shtatë ose tetë pikë, por agresioni i regjimit të Putinit e ka minuar këtë.

Pushtimi rus i Gjeorgjisë në vitin 2008 la gjurmë në Eurovizion kur EBU refuzoi hyrjen e Gjeorgjisë në vitin 2009, e cila theu rregullin e Eurovizionit kundër mesazheve politike me një deklaratë kundër Putinit. Pas aneksimit të Krimesë nga Rusia në vitin 2014 dhe mbështetjes për separatistët në Donbasin lindor, shërbimet ukrainase të sigurisë filluan të ndalonin hyrjen në vend të artistëve rusë që kishin mbështetur Putinin ose kishin vizituar ilegalisht Krimenë. Kur Kievi organizoi Eurovizionin e tij të dytë në 2017,  ndaloi pjesëmarrjen e përfaqësueses së Rusisë, Yulia Samoilova.

Ligjet e reja të gjuhës ukrainase të prezantuara në vitin 2019 kanë kufizuar gjithashtu shtrirjen e muzikës dhe mediave në gjuhën ruse, duke krijuar hapësirë ​​për më shumë përmbajtje në gjuhën ukrainase. Shkencëtarja politike Tatiana Zhurzhenko i sheh këto masa si mbrojtje kundër “luftës hibride” ruse dhe si shprehje e një ringjalljeje të re kulturore pas periudhës së Euromaidanit, një valë protestash dhe thirrjesh për një demokraci më të madhe në Ukrainë.

Tendencat e votimit nga vitet 1990 dhe 2000 nuk kanë qenë udhërrëfyes të dobishëm për rezultatet e Eurovizionit. Juritë ukrainase dhe ruse nuk kanë shkëmbyer asnjë pikë që nga aneksimi i Krimesë, megjithëse juritë e tyre vazhduan t’i jepnin disa pikë këngëve të njëra-tjetrës.

Menjëherë pasi Rusia pushtoi Ukrainën këtë vit, dukej e pasigurt nëse Ukraina mund të merrte pjesë. Edhe pasi forcat ukrainase kishin ndalur ofensivën e parë ruse kundër Kievit, gjendja ushtarake në Ukrainë teknikisht do të kishte penguar përfaqësuesit të shkonin në Eurovizion, pasi burrave në moshë ushtarake u ndalohet të largohen nga vendi. Duke miratuar udhëtimin e tyre, shteti ukrainas ka pranuar se vlera e diplomacisë publike të Eurovizionit për Ukrainën është shumë më tepër se ajo që çdo gjashtë ushtarë mund të arrinin në terren.

Pjesëmarrna e këtij viti është hyrja e tretë radhazi e Ukrainës që konkurron me një këngë plotësisht në gjuhën ukrainase, pas dy Go_A në 2020 dhe në vitin 2021. Të dy grupet vijnë nga një skenë muzikore kushtuar përzierjes tradicionale dhe bashkëkohore ukrainase të zhanreve muzikore.

Nëse “Kalush Orchestra” fiton Eurovizionin 2022, kjo do të jetë për shkak të fuqisë së konceptit dhe performancës së këngës së tyre, jo kryesisht aleancave votuese apo simpatisë së krijuar te njerëzit pas pushtimit rus. Artistët ukrainas kanë qenë ndër të preferuarat e Eurovizionit prej vitesh. Ukraina ka fituar Eurovizionin dy herë në shekullin e 21-të – herën e fundit në vitin 2016 me një këngë që aludonte në aneksimin e Krimesë – dhe doli e dyta në votën publike të vitit të kaluar.

Kush është Kalush Orchestra dhe kënga e tyre

Kalush Orchestra është një grup eklektik – i përbërë nga reperi Oleh Psiuk, multi-instrumentalisti Ihor Didenchuk, balerini Vlad Kurochka, artisti i fyellit Vitalii Duzhyk dhe vokalistët Tymofii Muzychuk dhe Oleksandr Slobodianyk. Ata ndërthurin muzikën tradicionale popullore ukrainase me repin modern dhe hip hopin, duke krijuar një muzikë unike.

“Stefania” është një lloj ode për nënën dhe bën bashkë klasiken dhe modernen, ninullat sllave dhe muzikën rap.
Kënga flet për një nënë të fortë dhe të ndjeshme njëkohësisht. Ajo po thinjet dhe fëmija i thotë “më këndo një ninullë mam”. “E gjej gjithmonë rrugën për në shtëpi, edhe nëse të gjitha rrugët janë shkatërruar,” thuhet në një pjesë të tekstit.

Shumë mendojnë se nëse ata fitojnë nuk do të fitojnë thjesht për solidaritet, por realisht është një përfaqësim dinjitoz: gjuha ukrainase, elemente kulturore, vallëzim, melodi që të fiksohet dhe ka një peshë emocionale, ndonëse mund të mos kuptosh asgjë fjalë nga teksti.