Vizita e parë e Kombëtares shqiptare në Islandë është realizuar në fund të majit të 1990- ës, kur vendi ynë ishte akoma nën regjimin komunist. Udhëtimi drejt Islandës është shoqëruar edhe me një incident në aeroportin e Hithrout në Londër, ku 8 pjesëtarë të delegacionit u ndaluan nga policia londineze, pasi u zunë në flagrancë me mallra të grabitura.
Lluka Heqimi, Neptun Bajko, Edmond Dilaveri, Bejkush Birçe dhe Astrit Hafizi para stacionit policor në Londër duke pritur daljen e 8 të ndaluarve
Ndonëse kanë kaluar 32 vite, anonimati i personave është ruajtur dhe informacioni për këtë ngjarje është i kufizuar. Madje, shpjegimin më të qartë e bën ish-trajneri i Kombëtares, Bejkush Birçe, në rrëfimin që ka bërë në monografinë e botuar nga ish-mjeku i Kombëtares, Lluka Heqimi, për Mjeshtrin e Madh. Për atë që ndodhi në prag dhe ngjatë ndeshjes Islandë-Shqipëri, ka shkruar edhe një romancier islandez, Einar Mar Gudmundson. Shkrimi i tij është bërë pjesë e librit “The global game” (Loja globale) të tre bashkautorëve. Shkrimi që bën fjalë për atë që ndodhi para 32 vite në Islandë-Shqipëri ndodhet në kapitullin e 20-të të librit, ku titulli është mbajtur me tifozin që vrapoi nudo para Kombëtares sonë kur po luheshin himnet e dy shteteve.
Interesant në shkrimin në fjalë është justifikimi i lojtarëve shqiptarë që u ndaluan për grabitje në aeroportin e Londrës. Sipas përshkrimit, thuhet se shqiptarët kanë luajtur me fjalët “Duty Free Shop” dhe, sipas tyre, kanë menduar se gjërat janë falas (referuar fjalës “free”, që përkthehet falas). Plus ata janë justifikuar se duke qenë ditë e diel, sipas zakonit në vendin tonë, jepen birra falas, ndaj shto edhe tabelën “free” janë tunduar për të marrë mallra të ndryshme që, sipas mediave angleze, në raportin e tyre thuhet se vlera e mallit të marrë shkonte nga 2000-2500 paund.
SHKRIMI I ISLANDEZIT Ja shkrimi për incidentet e ndodhura para 32 vitesh në vizitën e parë të kuqezinjve në Islandë:
“Ndeshjet ndërkombëtare të futbollit ofrojnë mundësi të rralla për të parë pas perdes së regjimeve totalitare dhe poeti e romancieri islandez Einar Mar Gudmundson shfrytëzon veten në këto mendime në lidhje me një ndeshje kualifikuese europiane të vitit 1990. Me Shqipërinë që shkundi më shumë se katër dekada të izolimit ekstrem, udhëtimet në kryeqytetet e modës europiane nënkuptonin thuajse një goditje të sigurt kulturore. Analogët në të kaluarën e futbollit përfshijnë udhëtimin e Koresë së Veriut në Angli për finalet e Kupës së Botës 1966. Siç përshkruhet në filmin dokumentar të vitit 2002, ‘The Game of Their Lives’ (Loja e jetës së tyre), lojtarët e Koresë së Veriut magjepsën të pranishmit e Tisajd në Midlesborou dhe duke u mbështetur në popullaritetin e tyre ata tronditën Italinë 1-0 për të arritur në çerekfinale. Megjithatë, duke mos qenë të ekspozuar kurrë ndaj imazheve fetare perëndimore, lojtarët thanë se ishin të shqetësuar nga statuja e krishterë në një ndërtesë ku ata morën strehim në minutën e fundit. Ata humbën ndeshjen e radhës me Portugalinë, 3-5.
Duke marrë parasysh këtë temë të takimeve të çuditshme, Gudmundson skicon tablonë e çuditshme, por faktike, të përballjes së ekipit kombëtar të Shqipërisë me një tjetër simbol arketipal të shprehjes kulturore perëndimore, shtizën. ‘Streakers’ (persona që vrapojnë nudo) dhe futbolli formuan një shoqatë mjaft të fortë gjatë viteve që prodhuesit e lojës popullore të futbollit në tavolinë ‘Subbuteo’, duke kërkuar të shtojnë një prekje të realizmit anësor, prodhuan figurina nudo në plastikë. Ndeshja mes Islandës dhe Shqipërisë u zhvillua më 30 maj 1990, jo në qershor siç shkruan Gudmundson. Islanda fitoi 2-0, por asnjëra palë nuk u kualifikua në Kampionatin Europian 1992. Zgjedhjet demokratike ndodhën edhe në Shqipëri në vitin 1992, shtatë vjet pas vdekjes së liderit të Partisë Komuniste Enver Hoxha. Në verën e vitit 1990, Islanda dhe Shqipëria luajtën një ndeshje futbolli. Ishte një ngjarje e rëndësishme.
Kjo ishte një ndeshje kualifikuese për Europianin. Kupa dhe një nga shenjat e para që Shqipëria synonte të bashkohej me komunitetin e kombeve në punën dhe lojën e saj. Vendi ishte i izoluar për dekada dhe pothuajse nuk vizitohej, përveçse nga një grusht adhuruesish të diktatorit të tij, Enver Hoxha. Nuk thuhej asgjë për Kombëtaren shqiptare derisa mbërritën në aeroportin e Hithrout në Londër. Ata bënë një ndalesë atje në rrugën e tyre për në Islandë dhe lojtarët patën mundësi për të gjetur një risi përtej kufijve të vendit të tyre.
Kopertina e librit, ku është pasqyruar incidenti me kuqezinjtë para 32 viteve në aeroportin e Hithrout.
Ishte një e diel pasdite me diell në qershor (duhet maj). Asnjë lajm nuk arriti në Islandë deri në mbrëmje, kur u raportua se skuadra shqiptare e futbollit ishte vënë në paraburgim në ‘Scotland Yard’. Lojtarët dyshoheshin për vjedhje të mallrave pa doganë në dyqanet e aeroportit. Gjatë marrjes në pyetje, shqiptarët iu referuan tabelave ‘Duty Free’ që ishin varur kudo në terminal, përveç të cilave ishte ditë e diel dhe mallra të ndryshme, për shembull birra, ishin falas në vendin e tyre atë ditë. Me sa dinin, ky ishte zakon edhe në vendet e tjera.
Por edhe pse shqiptarët shpëtuan nga kthetrat e ‘Scotland Yard’, marrëdhëniet e tyre me autoritetet syshqiponjë nuk kishin përfunduar. Me mbërritjen e skuadrës shqiptare në Islandë, u bë një kontroll i gjerë doganor në bagazhet e tyre dhe më pas u mbajtën thuajse në arrest shtëpiak derisa erdhi koha e ndeshjes së futbollit. Pra, përpjekja e dobët e shqiptarëve për të thyer izolimin e tyre me pjesën tjetër të botës mori një formë shumë të veçantë. Megjithatë, ndeshja e futbollit filloi. Ekipet hynë në fushë dhe u rreshtuan për të dëgjuar himnet e tyre kombëtare.
Por, sapo banda frymore e stadiumit luajti disa nota, një mashkull i zhveshur nga Islanda doli me vrap nga tribuna e spektatorëve dhe filloi të kërcente vërdallë përpara ekipit shqiptar. Menjëherë në skenë dolën gjashtë policë të guximshëm. Ata nxituan drejt burrit të zhveshur, e sulmuan në stil regbie dhe u hodhën sipër tij duke formuar një grumbull. Por tifozi i zhveshur ishte i rrëshqitshëm si ngjala dhe u rrëshqiti nga kthetrat e tyre. Ai kaloi me vrap përpara ekipit shqiptar të futbollit, duke u bërë me dorë organet gjenitale. Në atë moment policia arriti ta ndalonte atë. Ata u panë për herë të fundit duke e marrë me vete. Por në atë moment gjithçka shkoi egërsisht. Banda frymore kishte pushuar së luajturi dhe një nga punëtorët e stadiumit kishte ndezur mikrofonin dhe po recitonte një varg të improvizuar në festimin e incidentit. Shpesh e kam pyetur veten se si do të ishte sikur një shkrimtar shqiptar të ishte ulur në kryeqytetin Tiranë, një apo dy vjet përpara ndeshjes së futbollit, duke imagjinuar se po ndodhte dhe duke përshkruar gjithçka që ndodhi në të vërtetë.
Ai do të kishte thyer çdo rregull të njohur të realizmit socialist dhe të imponuar nga Lidhja e Shkrimtarëve të Shqipërisë ndaj anëtarëve të saj, sepse realiteti shpesh e kalon fiksionin dhe asgjë nuk është aq poetike sa realiteti të mos ketë vend në të. Ky shkrimtar shqiptar është bërë befas shumë real. Unë e përfytyroj atë dhe pozicioni i tij tregon dy gjëra. Së pari, sa qesharake është t’i nënshtrosh veprimtarinë mendore rregullave ose, më mirë, qëllimeve shoqërore; dhe së dyti, sa joreale është të synosh të jesh realist, veçanërisht kur një përkufizim i paracaktuar i realitetit përdoret si matës për të vërtetën. Realiteti është gjithmonë duke e kapur realizmin në befasi”.
Ndalohet kopjimi, riprodhimi dhe publikimi i paautorizuar i shkrimit në çfarëdo mënyre, pa lejen paraprake të “Panorama Sport”
LEXO EDHE: SPECIALE/ Si u arrestuan futbollistët e Kombëtares para Islandës, kujtimet e Birçes: 8 vetë i kapën në flagrancë. Morën xhingla dhe dorovi për nusen
SPECIALE/ Dënimet nga sistemi pas arrestimeve të lojtarëve të Shqipërisë për vjedhje, kujtimet e Birçes: Na goditën në grup (Pjesa II)
ILIR CARA – Arena e Lajmit
Loading…
and then