Një grua e re me flokë bionde luleshtrydhe dhe sy të ardhur-këtej zbret ngadalë zinxhirin në pjesën e përparme të palltos së saj për të zbuluar një uniformë me bluzë dhe fund të kuq. Në një kolonë zanore të muzikës burleske të flautit, ajo zhvishet në mënyrë joshëse, duke hequr fillimisht pjesën e sipërme, më pas fundin e saj, duke hedhur skenën e fundit të majtë si një striptiste që heq sytjenat e saj.
Poshtë, ajo ka veshur një fustan relativisht të butë me ndryshim, të cilin më pas e heq për të zbuluar një uniformë tjetër dy-pjesëshe, këtë herë në gri më konservatore. Rutina e saj përfundoi, një zë i thellë mashkullor thotë: “The Air Strip është sjellë tek ju nga Braniff International, i cili beson se edhe një zonjë e linjës ajrore duhet të duket si një vajzë.’
Sado e pabesueshme mund të tingëllojë për veshët modernë, në vitin 1965 stjuardesat e linjave ajrore amerikane bënin një striptizë graduale gjatë çdo fluturimi, duke hedhur copa të uniformave të tyre katërpjesëshe me figura të krijuara nga stilisti Emilio Pucci. Kjo reklamë televizive dhe një tjetër po aq magjepsëse reklama që u botua me linjën e kopjimit, ‘A e di gruaja jote që po fluturon me ne?’, doli të ishte jashtëzakonisht e suksesshme. Brenda një viti, të ardhurat e linjës ajrore u rritën me 50 për qind.
Vitet 1960 dhe 1970 shpesh përshkruhen si Epoka e Artë e udhëtimeve ajrore dhe, vetëm në vitin 1965, rreth një milion gra u intervistuan për 10,000 vende pune si ‘vajza qielli’ në linjat ajrore amerikane.
Por ajo epokë ishte më e artë për udhëtarët meshkuj të biznesit, të cilët përbënin pjesën më të madhe të pasagjerëve, sesa linjat ajrore të reja femrash që u futën në rrugën e tyre si objekte seksi.
Imazhi i tyre si lepuj të Playboy Bunnies në ajër u kthye në shtëpi nga reklama luksoze, të mbushura me nënkuptime, si famëkeqja “Unë jam Cheryl” e National Airlines. Fly me’ dhe Air France ‘A keni bërë ndonjëherë në mënyrën franceze?’, dhe nga një regjim stërvitor që nuk do të ishte i pavend në haremin e një sulltani.
Të shitur nga punëdhënësit e tyre si jo vetëm të dëshirueshme, por edhe të disponueshme, stjuardesat zbuluan se kur nuk po i mposhtnin përparimet e pasagjerëve, ata po luftonin për të ndaluar pilotët grabitqarë që të futeshin në dhomat e tyre të hotelit.
Siç zbulon një histori e industrisë së tyre, stjuardesat ajrore – tani, natyrisht, të quajtura stjuardesa dhe me gjasa të jenë meshkuj aq femra – u dekurajuan të mos u thoshin jo pasagjerëve që kishin dëgjuar gjithçka për Mile High Club.
Të veshura për të joshur, stjuardesat nuk mund të martoheshin, të bënin fëmijë apo të punonin mbi 32 vjeç. Dhe mjerë kushdo që shtonte peshë – shtimi i disa kilogramëve mund të ishte një shkelje e shkarkimit.
Disave iu kërkua të puthnin pasagjerët meshkuj, burrat shpesh rrotulloheshin në sekondën e fundit për të kapur shoqëruesin në gojë.
“Nuk do të ishte shumë e ekzagjeruar të thuash se në vitet 1960 kabina e aeroplanit ishte vendi i punës më seksist në Amerikë,” thotë Nell McShane Wulfhart, libri i së cilës Rebelimi i Stjuardesës së Madhe zbulon gjithashtu se si disa shoqërues të vendosur luftuan për respekt dhe bazë. përfitimet e punësimit si pushimi i lehonisë.
E megjithatë, vajzat e reja u dyndën për ta bërë këtë, duke blerë imazhin e vajzës magjepsëse të stjuardesave me po aq entuziazëm sa gjithë të tjerët. Linjat ajrore, duke shitur bileta nga pamja e stjuardesës, e tregtonin jetën e tyre si joshëse, aventureske dhe ekskluzive. Dhe në krahasim me shumicën e opsioneve për gratë në atë kohë, ishte.
Pamja kishte më shumë rëndësi se çdo gjë, si për shembull aftësia për t’u marrë me një emergjencë gjatë fluturimit. Stjuardesat duhet të ishin të bukura dhe të holla. Ata nuk mund të ishin të shkurtër, të mbanin syze apo të kishin boshllëqe në dhëmbë.
Shkurtimisht, ata duhej të dukeshin si banda magjepsëse e stjuardesave të Pan Am që shpërqendrojnë policinë dhe FBI-në që fishkëllenin ujqit, ndërsa Leonardo DiCaprio – duke luajtur një mashtrues që pozonte si pilot – rrëshqet në Aeroportin e Miami pas tyre në filmin e vitit 2002 Catch Me If You. Mund.
Nëse femrat përzgjidheshin për trajnimin e stjuardesave – pasi plotësonin një aplikacion që përfshinte pyetje në lidhje me peshën e tyre, matjet e ijeve, belit dhe gjoksit – ato dërgoheshin në shkolla me konvikt de facto, ku flinin në konvikte, merrnin mësime për aplikimin e llakut për thonjtë dhe duke u ngjitur në qerpikë fallco dhe peshoheshin deri në dy herë në ditë. Madje atyre iu desh të adoptonin çfarëdo modeli flokësh që linja ajrore kishte specifikuar atë vit.
Patt Gibbs, i cili ndoqi shkollën e American Airlines me nofkën Charm Farm, kujton se marrja e një fete bukë mund të rezultojë në një udhëtim në zyrën e mbikëqyrësit për t’u vendosur në peshore.
Sipas rregullave amerikane, një grua që qëndronte 5 ft 5 inç duhej të peshonte 9 £ 3 ose më pak. Padinjitetet nuk mbaruan me stërvitje. Shoqëruesit duhej të mbanin breza, sytjena dhe turne, dhe eprorët e tyre – duke përfshirë mbikëqyrësit dhe pilotët meshkuj – kishin të drejtë të kontrollonin se çdo gjë ishte në vend, një proces që stjuardesat e quajtën në mënyrë të përhershme “ndjenja e lirë”.
Ata gjithashtu duruan ‘goditjen e brezit’, një lëvizje të gishtit të një eprori në pjesën e pasme të saj për t’u siguruar që ajo e mbante atë. Ata i kalonin duart poshtë shpinës së saj për të kontrolluar për një sytjena.
Pesha u kontrollua në mënyrë të egër. Aeroportet kishin peshore për të peshuar shoqëruesit shpesh përpara kolegëve meshkuj (të cilët nuk bënin të njëjtën gjë). Problematikat, të tilla si ata që ankoheshin për kushtet e punës, përballeshin me kërcënimin e “kontrollit të peshës” dhe, nëse ishin disa kilogramë më shumë, peshoheshin publikisht para çdo fluturimi të detyrueshëm.
Mjekët e linjave ajrore rekomanduan ‘pilula diete’ – të njohura si ‘molli i zi’ – të cilat rezultuan se ishin amfetamina që mund të nxisnin paranojë. Një ‘kukull karroca’ madje kishte një zvogëlim të gjoksit për të ulur peshën e saj.
Ata gjithashtu duhej të ishin beqarë dhe disa mbikëqyrës do të skanonin njoftimet e martesës në gazeta për shoqëruesit që martoheshin me dinakëri. Vlerësohet se rreth 30 për qind e tyre ishin martuar fshehurazi, disa duke instaluar një linjë telefonike të dedikuar për punë, të cilës bashkëshorti i tyre nuk iu përgjigj kurrë.
Shtatzënia ishte një shkelje tjetër e dështuar, nganjëherë duke i detyruar shoqëruesit të lëndoheshin për të marrë pushim për të kryer abort të fshehtë.
Dhe e gjithë kjo për një pagë fillestare prej rreth 5,000 dollarë në vit (ekuivalente me afërsisht 44,000 dollarë – 35,000 £ – tani).
“Si ishte për një burrë të hipte në aeroplan duke e ditur se çdo stjuardesë ishte beqare dhe, teorikisht, e disponueshme?” shkruan Wulfhart. Sepse ky ishte qëllimi i linjave ajrore.
Reklamimi i tyre ndikoi në idenë se stjuardesat ishin material perfekt për gruan. Një reklamë e American Airlines u ankua me zemër të lehtë se ‘njerëzit vazhdojnë të vjedhin stjuardesat tona’, krahas një fotografie të një burri të përshtatshëm që tërhiqte zvarrë një shoqëruese, me dorën mbi gojën e saj.
E njëjta reklamë mburrej se shumica e shoqëruesve të tyre nuk zgjatën dy vjet në punë para se të martoheshin. Kjo ishte, me sa duket, sepse ‘një vajzë që mund të buzëqeshë për pesë orë e gjysmë është e vështirë të gjendet. Për të mos përmendur një grua që mund të kujtojë atë që duan 124 njerëz për darkë.
Disa shoqërues dolën në takime me pasagjerët dhe disa u martuan me ta. Megjithatë, shumë të tjerë duruan përparimet dhe shikimet e padëshiruara ndërsa përpiqeshin të bënin punët e tyre rraskapitëse dhe stresuese me minifunde dhe çizme lëkure me taka të larta.
Ndërsa Rebelimi i Stjuardesës së Madhe nuk prek nëse shoqëruesit iu bashkuan ndonjëherë Mile High Club, reklamat e linjave ajrore me siguri sugjeruan se ishte një mundësi, duke theksuar ‘tërheqjen e pavlerë të stjuardesave dhe përkushtimin e tyre ndaj komoditetit të pasagjerëve’.
Dhe ndërsa konkurronin për klientët, linjat ajrore inkurajuan pasagjerët të vlerësonin stjuardesat e tyre, pa ndryshim pika kryesore e shitjes. United u mburr me përmasat e rritura të avionëve të saj Tristar, duke shtuar: ‘Do t’ju duhet gjithë ajo dhomë. Do të rrotulloheni duke parë stjuardesat.’
Disa reklama ishin shumë të shthurura edhe për stjuardesat e vuajtura. Fushata “Fly Me” e National Airlines e vitit 1971, shfaqi shoqërues të vërtetë si Cheryl Fioravante së bashku me titullin “Unë jam Cheryl”. Fly me’ dhe stjuardesat duhej të mbanin distinktivët ‘Fly me’. Stafi femra u tërbua duke përgjuar pasagjerët që pyesnin pafund nëse mundnin.
Disa piketuan zyrat e linjës ajrore dhe ato të agjencisë së Nju Jorkut që krijoi fushatën, shefi i kësaj të fundit i mërziti më tej duke i dhuruar secilës prej tyre trëndafila. Por, si reklamat e tjera tingëlluese, ishte e mrekullueshme për biznesin. Agjencia prodhoi një vazhdim – përsëri duke shfaqur Cheryl – me rreshtin: Miliona njerëz më fluturuan vitin e kaluar’. Kur National kërcënoi se do të drejtonte një tjetër me stjuardesë me rroba banje dhe me etiketën, ‘Do të të fluturoj si kurrë më parë’, një gjykatë më në fund ra dakord se ishte shumë larg.
Megjithatë, të frymëzuara nga suksesi i National, reklamat e konkurrentëve u bënë më të çuditshme. Continental Airlines krijoi sloganin “Ne me të vërtetë lëvizim bishtin tonë për ju”.
Fushata e Southwest Airlines ‘Më në fund, është dikush tjetër atje që të do’ zgjati tetë vjet dhe shfaqi reklama televizive në të cilat, sapo avioni u ngrit, stjuardesat hoqën uniformat e tyre për të zbuluar pantallonat e nxehta portokalli dhe servirin ‘ilaçe dashurie. ‘ (kokteje) për pasagjerët meshkuj. “Ne bëjmë dashuri 80 herë në ditë”, mburrej posterët e saj.
Nuk ishin vetëm fletushka amerikane. Finnair, për shembull, krijoi një reklamë të printuar që shfaq një grua topless me hartën e rrugës së linjës ajrore në shpinë. Pjesëmarrësit u portretizuan si objekte seksi në reklamat për pastën e dhëmbëve dhe vajin për fëmijë, gjithashtu.
E gjithë kjo gropë pëllumbash – së bashku me ardhjen e romaneve erotike të stjuardesave me tituj të tillë si “Çaj, kafe ose unë”, jo vetëm që rriti ‘flirtin e ashpër dhe të rëndë’, por e bëri të pamundur punën e stjuardesave, u ankuan.
Askush nuk i mori seriozisht, qoftë edhe në rast urgjence, që mund të kishte pasoja fatale.
Stjuardesa e Pan Am, Cindy Hounsell kujtoi se kishte paralajmëruar pilotin e saj për një shpërthim të helmimit nga ushqimi, vetëm për t’u hedhur poshtë si një “histerike e gjerë”. Një duzinë ambulanca u nevojitën për të larguar viktimat nga avioni dhe një prej tyre thuhet se vdiq.
Sandra Jarrell, e pushuar nga puna si stjuardesë për shtim në peshë, kujton se ajo ishte ‘shthurur, përkëdhelur, e përgjuar, e pyetur për takime dhe e propozuar’ më shumë herë nga sa mbante mend.
“Linjat ajrore të përgatisin që të bëhesh objekt seksi”, tha ajo. ‘Ata ju shpëlajnë trurin për ta pranuar atë. Ju humbni respektin për veten. Bëhesh cinik. Dhe ju filloni t’i urreni njerëzit – ndërsa jeni duke buzëqeshur – sepse e dini se ata nuk ju respektojnë.
Vërejtjet e shthurura nga pasagjerët meshkuj që ndoshta nuk do t’i shihnin më kurrë ishin një gjë, por pilotët dhe kolegët e tjerë meshkuj, si mekanikët, ishin famëkeq për shoqëruesit ngacmues seksualë.
Çdo stjuardesë dinte për ‘këmbën në derë’, shkruan Wulfhart. “Pasi ekuipazhi shkoi për darkë dhe pije, kthimi në hotel me kolegët tuaj shpesh përfshinte një debat të zgjatur në derën e dhomës tuaj, piloti që shtynte të hynte dhe stjuardesa përpiqej të refuzonte me mirësjellje.”
Niveli i ngacmimit varej shpesh nga veshja që duhej të vishte çdo stjuardesë. Në vitet 1950, stjuardesat ishin të veshura në mënyrë modeste me kapele, kostume fundesh dhe doreza të bardha, por në vitet 1960, kjo i la vendin pamjes së koteles seksi.
Kur Canadian Pacific Air Lines zëvendësoi uniformën e saj të minifundit me një fund që shkonte poshtë gjurit, qindra burra shkruajtën. Linja ajrore mbajti një sondazh të klientëve, duke injoruar preferencat e shoqëruesve të tyre dhe rivendosi fundin e vjetër.
Një tjetër linjë ajrore kanadeze, Pacific Western, prezantoi një ‘Uniformë Stampeder’ për shoqëruesit që fluturonin me avionët që transportonin druvarët e vrazhdë drejt dhe nga kampet e tyre.
Ai përfshinte çizme kauboj dhe një minifund aq të shkurtër sa dukeshin “lulëzuesit” e kuq. Dy gra refuzuan të veshin veshjen pasi njëra u përqafua, por u pushuan nga puna.
Në vitin 1968, Trans World Airlines (TWA) nisi fluturimet “Foreign Accent” në të cilat shoqëruesit mbanin uniforma tematike angleze, franceze dhe italiane të bëra prej letre.
‘Olde English’ ishte një bluzë e bardhë e zhveshur dhe një fund i shkurtër, francezi ishte një mini-fustan ari dhe italishtja ishte një mantel i bardhë, në stilin toga. Me mëshirë, për shoqëruesit, veshjet prej letre u prishën pas disa muajsh dhe inovacioni u la në sirtar.
Southern Airlines u përpoq të ishte ndryshe, duke thënë se do të ‘respektonte feminilitetin’ duke porositur stilistin francez Pierre Balmain të krijonte një fustan të gjatë deri në gjunjë, në mënyrë që stjuardesat të mund të përkuleshin pa zbuluar shumë. Nuk u kap me pasagjerët dhe, tre vjet më vonë, gratë ishin me pantallona të nxehta, këmisha me mëngë të shkurtra dhe çizme go-go me lidhëse.
Pak njerëz panë ndonjë gjë të gabuar. Madje, edhe gazeta zakonisht shenjtore New York Times kishte një funksion udhëtimi në vitin 1969 duke ftuar lexuesit të merrnin me mend se cila stjuardesë përputhej me cilën linjë ajrore. Nuk kishte çmime, thoshte gazeta, “përveç kënaqësisë që vjen nga mbajtja e një syri të mprehtë ndaj stjuardesave në ato udhëtime të mërzitshme pune”.
Atë vit, presidenti i SHBA-së u hodh në karrocë kur 40 stjuardesë ajrore të veshura me mini-fustane me fustane argjendi mirëpritën mysafirët në ballon inaugurues të Richard Nixon-it si mikpritëse zyrtare.
Linjat ajrore i rezistuan ashpër ndryshimit, duke argumentuar se duhej t’i detyronin stjuardesat të tërhiqeshin në moshën 32-vjeçare, sepse duhej të ishin ‘tërheqëse’ (edhe pse të paktën gjashtë që u detyruan të linin punën e tyre më vonë vranë veten).
Ata gjithashtu duhej të ishin të gjatë, thanë ata, ose do të zbulonin shumë këmbë kur të arrinin te kosha.
Por linjat ajrore nuk mund të shpëtonin me të përgjithmonë. Kjo, në fund të fundit, ishte epoka e ‘Valës së Dytë’ të feminizmit amerikan të udhëhequr nga njerëz si Gloria Steinem dhe Betty Friedan, të cilët frymëzuan stjuardesat të ngriheshin për të drejtat e tyre.
Më në fund ata krijuan bashkimin e tyre në 1977. Edhe atëherë, disa prej tyre rezistuan, duke mbrojtur rregullat shtypëse të peshës dhe pamjes, sepse ishte një ide e mirë që ‘të nxirrnin të trashët’ nga biznesi./ Marrë nga Gazeta Shqiptare.
and then